ماهنامه علمی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 14، شماره 2، اردیبهشت 1400 ، شماره پی در پی 60

سبک نویسندگان رئال در استفاده از مفاهیم اسطوره ای با تکیه بر رمان «دود» و «ویران میآیی»

صفحه (203 - 218)
سهیلا شیخلو ، حمیدرضا اردستانی رستمی (نویسنده مسئول)، امیراسماعیل آذر
تاریخ دریافت مقاله : مهر 1399
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : دی 1399

چکیده
زمینه وهدف: حسین سناپور یکی از نویسندگان معاصر است که با گرایش رئالیستی به خلق داستان میپردازد. اغلب نویسندگان و منتقدان ادبی براین باور اندکه استفاده از عناصر کهن الگویی و اسطوره ای غالباً در آثار سوررئالیسم و رئالیسم جادویی به چشم میخورد؛ آثار رئالیسمی از نظر نویسندگان به جزء موارد نادر، از این هنر و ژرف ساخت ادبی بی بهره اند. با توجه به نظریات ادبی معاصر گاهی نویسنده رئالیسم به صورت غیرمستقیم و یا به عبارتی ناخودآگاه، از برخی عناصر کهن الگویی و اسطوره ای در خلق اثرش استفاده میکند. نگارندگان این مقاله با توجه به تحلیل دو رمان «دود و ویران میآیی» اثر سناپور به این نظر صحّه میگذارند واز اینرو در این مقاله با خوانش اسطوره شناختی و کهن الگویی سعی در یافتن عناصر مذکور کرده اند.
روش مطالعه: این تحقیق با استفاده از جمع آوری و تهیه کتب و مطالب مورد نیاز به روش توصیفی- تحلیلی به تجزیه و تحلیل داده ها پرداخته است.
یافته ها: رمان «دود» و «ویران میآیی» حاوی عناصری اسطوره ای است که نویسنده گاه به صورت خودآگاه و گاه به صورت ناخودآگاه در جهت القای برخی مفاهیم از آنها استفاده کرده است؛ نام برخی شخصیتها، استفاده از برخی نشانه ها که با توجه به پیشینه اسطوره ای دگردیسی شده اند و همچنین درخت، نمودهایی از رحم مادرمثالی، آسمان، باران و غیره از جمله مواردی است که در متن به وفور یافت میشود.
نتیجه گیری: شخصیتهایی شبه اسطوره ای رمان« دود و ویران میآیی» شخصیتهایی منفعل هستند که گذشته ای غیر قابل تصور با اهدافی متعالی داشته اند؛ نامشان هم برخلاف کارکرد امروزیشان با مسمی است. لادن، مظفر، مهتاب ، روزبه ، فردوس و ... از این دسته اند. هیچ کدام از این نامها در سیر داستان معرف واقعی شخصیتشان نیستند. مفاهیم اسطوره ای دیگری از جمله؛ اسطوره درخت، اسطوره بهشت، هبوط و مادرسالاری نیز در این دو رمان به صورت غیرمستقیم دیده میشود.

کلمات کلیدی
رئالیسم , مفاهیم اسطوره ای , حسین سناپور , دود , ویران میآیی.

• فن نمایشنامه نویسی، اگری، لاجوس (1392)، ترجمه مهدی فروغ، تهران: نگاه.
• جان، صدیقه (1380) ، مترجم محمدرضا ترکی، خورشید در اساطیر کهن، مجله شعر، شماره 29، صفحات 143-138.
• حیدری، حسین؛ بهاری، علی (1394)، بررسی تحلیلی و تطبیقی زیستگاه و هبوط انسان در کتاب مقدس با دیگر اسطوره های خاورمیانه، فصلنامه ادبیات عرفانی و اسطوره سناختی، سال 11، شماره 38، صفحات 57-92.
• بازتاب اسطوره در بوف کور،ستاری، جلال (1392)، تهران: توس.
• دود، سناپور، حسین (1394)، تهران: چشمه.
• ویران میآیی، سناپور، حسین (1395)، تهران: چشمه.
• انواع ادبی، شمیسا، سیروس (1370)، تهران: باغ آینه.
• تنها دود است که میماند، شهریوری، نادر (1394)، روزنامه شرق ، شماره 2492، دوشنبه 21 دی ماه.
• گذار از جهان اسطوره به فلسفه، ضمیران، محمد (1384)، چاپ دوم، تهران: هرمس.
• رمز کل، کتاب مقدس و ادبیات، فرای، نورتروپ (1379)، ترجمه صالح حسینی، تهران: نیلوفر.
• شاهنامه فردوسی، فردوسی، حسن (1389)، بکوشش سعید حمیدیان، چاپ مسکو، تهران: قطره.
• خانه همچون نمادی از خود، تکوپر، کلر (1384)، رجمه آرش ارباب جلفایی، چاپ دوم، اصفهان: خاک.
• گرین، ویلفرد؛ مورگان، لی؛ لیبر، ارل؛ ویلینگهام، جان (1385)، ترجمه فرزانه طاهری، تهران: نیلوفر.
• مبانی نقد ادبی، یونگ، کارل گاستاو (1368)، چهار صورت مثالی، ترجمه جلال ستاری، مشهد: آستان قدس رضوی.
• انسان و سمبلهایش، یونگ، کارل گاستاو (1395)، ترجمه محمود سلطانیه، چاپ چهارم، تهران: جامی.